W moim pojęciu, cała nasza działalność na wszystkich płaszczyznach, nie
tylko szkolnych, opiera się na systemie "nagród i kar". To właśnie ten
system ma największy wpływ na naszą motywację podejmowania działań, w
tym uczenia się. Oczywiście, nie mam na myśli karania np. biciem lub
nagradzania np. rowerem. Zawsze mamy do czynienia z przyczyną i
skutkiem. Dotyczy to także uczniów.
Uczeń, który uczęszcza do szkoły wykonuje swój obowiązek - pracę. Ma w
sposób systematyczny zdobywać wiadomości i umiejętności w procesie
edukacyjnym. Zapłatą za jego pracę są uzyskiwane przez niego oceny. W
zależności jak ta praca zostanie przez ucznia wykonana zostaje ukarany
niższym stopniem lub nagrodzony wyższym. Mamy tu przyczynę i skutek,
karę i nagrodę. Oczywiście nie tylko ocena jest karą lub nagrodą. Taką
samą funkcję spełnia zadowolenie lub nie rodziców. Rolę taką spełnia
również poziom zdobytych wiadomości i umiejętności. Uczniowie w
początkowych latach nauki nie zdają sobie z tego sprawy, że braki w
uczeniu się powodują narastanie coraz większych zaległości (kara) co w
efekcie powoduje zniechęcenie do dalszej nauki. Bywa tak, że uzyskanie
niskiej oceny powoduje mobilizację do dalszego działania, a więc
poprawienia swoich wyników nauczania (nagroda), ale bywa i tak, że kara
powoduje zniechęcenie do podejmowania dalszych wysiłków.
Nie uważam, aby poza systemem oceniania, który jest powszechnie używany
był potrzebny jeszcze inny sposób motywowania do nauki. W procesie
edukacyjnym należy uświadomić uczniom, jaki jest cel ich uczenia się.
Pokazać im, że nie uczą się dla rodziców czy nauczycieli ale dla siebie.
To oni sami są za siebie odpowiedzialni i od ich działań zależy to czy
będą nagradzani osiągnięciem celu do którego dążą czy karani poprzez nie
spełnienie swoich oczekiwań.
Nie tak dawno uczniom nauczania początkowego nie stawiano ocen tylko
słoneczka, kwiatki, itp. Obecnie w wielu szkołach stosuje się system
punktowy czy procentowy. Niezależnie od nazwy, nie zmienia to faktu, że
jest to ocenianie (karanie i nagradzanie). Obecnie w nauczaniu
zintegrowanym nie stosuje się stopni tylko ocenę opisową. Taka ocena
zawiera wyczerpujące informacje o osiągnięciach danego dziecka. Wbrew
oczekiwaniom i narzucanym nam opiniom, rodzice wcale nie są zadowoleni z
tej formy. System oceniania przy pomocy cyfr jest dla nich bardziej
zrozumiały. Również dzieci domagają się stopni za swoją pracę. Dzieci
przechodzące do klasy IV-tej, nagle stykają się z innym systemem
oceniania wprawdzie bardziej stresującym niż ten z jakim dotąd miały do
czynienia, za to bardziej mobilizującym do podejmowania działań. Stres
jest nieodłącznym elementem naszego życia i ma ogromny wpływ na rozwój
osobowości ludzkiej, a wręcz przyczynia się do rozwoju cywilizacyjnego.
Ocena jeżeli ma spełniać swoją funkcję powinna zawierać zachętę do
podejmowania dalszych działań na rzecz rozwoju, zawierać opis tego co
uczeń już potrafi, a równocześnie wskazywać na braki i możliwości ich
pokonania. Wszystkie te warunki muszą być spełnione, aby motywacja do
podejmowania dalszych działań wywodziła się z kompetencji już
posiadanych.
Ocena pracy i umiejętności uczniów jest również bardzo ważna dla
nauczyciela. Jest to wskaźnik sprawności kierowania procesem
dydaktycznym uczniów. Gdy dokonujemy oceny ucznia, kształtuje się u
niego przekonanie o jego możliwościach i postępach w nauce. Jeżeli z
systemu oceniania korzysta się w sposób prawidłowy, to nie pojawia się
potrzeba stosowania innych metod nagradzania np. poprzez prezenty.
Wrocław 2001 System Miłości Narodów