Strona główna SMN

mgr inż. Idalia Gałczyńska- Matuch - nauczyciel dyplomowany




Komputer w zarządzaniu
Nowe w szkole
Szkoła która się uczy
Jak Szkoła może zachęcać...
Dlaczego dzieci się poddają
Patriotyzm naszych czasów
Scenariusz rady pedagog
Klimaty Ziemi - projekt
Odkrycia, które zmieniły świat
Budowa owadów
Dzień Ziemi
Klimaty
Ekodziady
Odkrycia
Ziemia mój dom
Niepodległość
Socjometria
Socjologia
Świadomość

Edukacja - linki

Centrum Edukacji
Ministerstwo Edukacji
Gazeta Szkolna
Głos Nauczycielski
Akty Prawne
Eduseek
ZNP

KONSPEKT

zajęć na 2 godzinach wychowawczych

15 listopada 2002 r.

Temat: Patriotyzm naszych czasów

 Na podstawie materiału
opracowanego przez Beatę Jasłowską-Ferreras,
opracowała i zajęcia przeprowadziła:
Idalia Gałczyńska-Matuch

Miękinia 15.11.2002 r.

Cele:
uczeń po zajęciach powinien:

- umieć zdefiniować pojęcie „patriotyzm”
- rozróżniać różne pojęcia patriotyzmu na przestrzeni polskiej historii
- potrafić wyróżnić elementy składowe współczesnego pojęcia patriotyzmu
- czytać ze zrozumieniem teksty źródłowe
- potrafić wyciągać wnioski

Materiały dydaktyczne:
J. Piłsudski, „Jak stałem się socjalistą”;  R. Dmowski „Myśli nowoczesnego Polaka”; „Kodeks moralności obywatelskiej czyli 10 przykazań walki cywilnej”, Biuletyn Informacyjny”, 7 maja 1942 r. Nr 18; E.K. Graczkowska, „I patriota i Europejczyk”, „Rzeczpospolita” Nr 145/1998; ankieta ewaluacyjna

Metody:
Instruktaż, praca w grupach, dyskusja

Czas trwania zajęć: 90 minut

Pojęcia i terminy:
tożsamość narodowa, świadomość narodowa, patriotyzm romantyczny, nacjonalizm, kosmopolityzm

Przebieg zajęć:
1. Czynności porządkowe
2. Podanie tematu zajęć
3. Podanie i objaśnienie celu zajęć
4. Rozdanie wśród uczniów listy nazwisk znanych postaci: (Załącznik Nr 1)

• każdy wybiera jedną postać

• na kartce papieru wypisuje cechy wybranej przez siebie postaci

5. Podział uczniów na dwuosobowe grupy:

• każda grupa ma zapisać definicję patriotyzmu na podstawie wypisanych cech wybranych przez siebie postaci

6. Porównanie definicji wszystkich grup:

• Czy mocno różnią się od siebie?

• uczniowie wraz z nauczycielem próbują stworzyć jedną definicję

• nauczyciel:

- podkreśla jak trudno zdefiniować pojęcie patriotyzmu
- zwraca uwagę na romantyczną genezę polskiego rozumienia tego pojęcia

7. Podział uczniów na trzy grupy:

• każda grupa otrzymuje jeden tekst źródłowy (Załączniki Nr 2, 3, 4)

- odpowiada na postawione pytania pod każdym z tych tekstów)

• po wykonaniu zadania, każda grupa przedstawia efekt swojej pracy

8. Dyskusja ogólnoklasowa:

• Co wpłynęło na tak różne rozumienie słowa „patriotyzm”?

• Czy można wartościować te pojęcia?

• Czy podane spojrzenia na patriotyzm różnią się od naszej definicji, jeżeli tak to zastanówcie się dlaczego?

9. Nauczyciel podkreśla, że:

• dotychczasowe nasze rozważania dotyczyły przeszłości

• niepodległa ojczyzna nie potrzebuje daniny krwi, którą oddali nasi bohaterowi

• jak w XXI wieku rozumieć patriotyzm

• czy stworzone przez nas definicje nie są przestarzałe?

10. Nauczyciel rozdaje do przeczytania tekst (Załącznik Nr 5)

11. Uczniowie po przeczytaniu powinni odpowiedzieć na następujące pytania:

• Czy zgadzasz się z opinią autora o kryzysie patriotyzmu?

• Jakie były przyczyny, wg autora, które wpłynęły na kryzys patriotyzmu we współczesnej Polsce?

• Jakie wartości, wg najnowszych badań, wymieniają Polacy mówiąc o patriotyzmie?

• Czy autor próbuje postawić nową definicję patriotyzmu?

12. Każda grupa prezentuje swoje odpowiedzi

Zadanie domowe:

13. Nauczyciel prosi aby każdy uczeń razem ze swoją rodziną wybrał sobie współczesnego bohatera, którego można nazwać współczesnym patriotą:

• uczeń na kartce spisuje kryteria, którymi kierował się on i jego rodzina w swoim wyborze

• prezentacja na forum klasy

• następnie obok cech patriotów z przeszłości uczniowie wpisują cechy współczesnych patriotów

14. Dyskusja:

• Na czym polegają różnice i podobieństwa

• Ewaluacja zajęć: ankieta (Załącznik Nr 6)

• Przykładowe wypowiedzi uczniów klasy VIb

- po przeanalizowaniu cech wybranych przez siebie bohaterów (Załącznik Nr 2)

• „Patriotyzm – jest to umiłowanie Ojczyzny, poświęcenie dla swoich rodaków, miłość i skłonność do poświęceń”

• „Patriotyzm to miłość do Polski”

• „Patriotyzm to miłość do ojczyzny. Umiłowanie, stawanie w różnych wojnach.”

• „Patriotyzm to miłość dla ojczyzny, poświęcenie się innej osobie lub swojego narodu.”

• „Patriotyzm moim zdaniem to umiłowanie do Polski, nie pozostawienie jej w potrzebie.”

• „Patriotyzm – umiłowanie własnej ojczyzny. Przyczynianie się do różnych sejmów i uchwał wspierających ojczyznę. Dobro, siła i miłość włożona w bitwę nad obroną ojczyzny.”

• „Patriotyzm – to miłość do ojczyzny, zdolność do poświęceń dla jej dobra, pracowanie dla ojczyzny.”

• „Patriotyzm to miłość do Polski, to że ludzie byli zdolni do śmierci dla ojczyzny.”

- przykładowe wypowiedzi uczniów klasy VIb

- po zapoznaniu się z materiałami (Załączniki Nr 2, 3, 4)

• „Patriota to osoba nieprzejednana, stara nie ukazywać swojego bólu. Jest oddany swemu państwu.”

• „Patriota przywiązuje się do swej kultury i tradycji.”

• „Patriota, jest to człowiek, który walczy o dobre imię Ojczyzny, staje w jej obronie nawet gdy jest zagrożenie życia.

• Cechami patrioty są:

a/ z całych sił broni Ojczyzny

b/ zachowuje się jak prawdziwy Polak

c/ zachowuje polskość we wszelkiej postaci ludzkiej, materialnej i kulturalnej

d/ nie wstydzi się, ze jest innej narodowości

e/ doprowadza do odbudowy państwa

f/ broni swoich rodaków”

 Załącznik Nr 1

Załącznik Nr 2

Józef Piłsudski "Jak stałem się socjalistą"

   Nazwałem siebie socjalistą w r. 1884. Mówię - nazwałem, bo nie oznaczało to wcale nabycia niezłomnych i utrwalonych przekonań o słuszności idei socjalistycznych. Byłem wówczas w gimnazjum wileńskim i należałem do kółka "Spójnia", zawiązanego kilka lat przed tym, i razem ze swymi kolegami uległem modzie socjalistycznej, którą nam przywieźli starsi koledzy, studenci uniwersytetu petersburskiego. Otwarcie wyznaję, że była to moda, bo inaczej trudno mi nazwać ówczesną epidemię socjalizmu, która ogarnęła umysły młodzieży, rewolucyjnie czy tylko opozycyjnie usposobionej. (...) Matka, nieprzejednana patriotka, nie starała się nawet ukrywać przed nami bólu i zawodów z powodu upadku powstania ( tj. styczniowego), owszem, wychowywała nas, robiąc właśnie nacisk na konieczność dalszej walki z wrogiem ojczyzny. Od najwcześniejszego dzieciństwa zaznajamiano nas z utworami naszych wieszczów, ze specjalnym uwzględnieniem utworów zakazanych, uczono historii polskiej, kupowano książki wyłącznie polskie.

Ten patriotyzm rewolucyjny nie miał określonego kierunku społecznego. Matka z naszych wieszczów najbardziej lubiła Krasińskiego, mnie zaś od dzieciństwa zachwycał Słowacki, który też był dla mnie pierwszym nauczycielem zasad demokratycznych. (...) ( W gimnazjum) nienawiść moja do carskich urządzeń, do ucisku moskiewskiego wzrastała z rokiem każdym. Bezsilna wściekłość dusiła mię nieraz, a wstyd, że w niczym zaszkodzić wrogom nie mogę, że muszę znosić w milczeniu deptanie mej godności i słuchać kłamliwych i pogardliwych słów o Polsce, Polakach i ich historii, palił mi policzki. Uczucie przygnębienia, uczucie niewolnika, którego w każdej chwili, jak robaka, zgnieść mogą, leżało mi na sercu kamieniem młyńskim. lata mego pobytu w gimnazjum zaliczam zawsze do najprzykrzejszych w mym życiu. Marząc ciągle o powstaniu, zacząłem się wówczas zastanawiać, czemu dotychczasowe się nie udały.

Książek odpowiednich nie było, kłopoty majątkowe nieco oddaliły moich rodziców od dzieci, w rozmowach zaś starszych o ostatnim powstaniu mówiono bardzo mało, a to co mówiono, było dla mnie wstrętnym - uważano bowiem, ze powstanie było nie tylko błędem, lecz zbrodnią. Ze specjalną więc ciekawością czytałem to, co mogłem dostać, o rewolucji francuskiej. Podłoża społecznego tego ruchu, naturalnie nie rozumiałem, natomiast byłem zachwycony zapałem i zajadłością rewolucyjną oraz udziałem wielkich mas ludowych. A gdym się zapytał, czemu my, Polacy, nie zdobyliśmy się na taką energię rewolucyjną, znalazłem jedyną odpowiedź - byliśmy i jesteśmy gorsi od Francuzów. Był to wielki cios, zadany mojej dumie narodowej, lecz czekał mię jeszcze silniejszy. W owe czasy głośną była na całym świecie walka Narodnej Woli z caratem. Odgłosy tej walki dochodziły, naturalnie, do Wilna i bohaterstwo jej nie mogło nie imponować mojej romantycznej głowie.

Zarazem w Polsce było cicho. Proletariat, który wówczas działał w Warszawie o tyle był słabym, ze wpływy jego prawie nie dochodziły do Wilna, a poza nim w społeczeństwie polskim, wyczerpanym walką 1863 r., było tyle strachu, tyle czarnej reakcji, tyle oburzenia na każda myśl żywszą, ze porównanie Rosji z Polską wypadało wówczas dla mnie zawsze na korzyść Rosji. Byłem tym wprost upokorzony i stałem na rozdrożu. A gdym się zastanawiał nad narodem, z którym mię wiązało wszystko, co cieszy, i wszystko, co boli, wszystko, co we mnie myśli, i wszystko, co czuje, przychodziłem do przekonania, ze moje dziecinne marzenia i rojenia zespalają się z moim młodzieńczym światopoglądem. Socjalista w Polsce dążyć musi do niepodległości kraju, a niepodległość jest znamiennym warunkiem zwycięstwa socjalizmu w Polsce".

1. Co autor rozumie pod pojęciem patriotyzm?
2. Jakie cechy wg autora posiada patriota?
3. Jakie warunki historyczne miały wpływ na kształtowanie światopoglądu 
    autora?
4. Jak autor definiuje wroga ojczyzny?
 

Załącznik Nr 3

Roman Dmowski "Myśli nowoczesnego Polaka"

   Ostatnia walka o wolność, będąca właściwie tylko negacją niewoli w przeciętnych swoich przedstawicielach, skończyła się klęską. Po niej zapanowała negacja walki, więc negacja negacji, wspierająca się hasłami pracy ekonomicznej itp., nie mającymi nic wspólnego z szerszą myślą narodową. Ale naród współczesny, zwłaszcza zaś naród podlegający tak szybkiej, jak nasz, przeróbce wewnętrznej, nie może długo żyć bez aspiracji, bez myśli przewodniej przyświecającej wszystkim jego pracom i walkom, bo warunki polityczne musiały znów się odezwać, gromadząc koło siebie narastające nowe, lepsze siły ... Hasła te z początku były znów tylko negacją ucisku i niewoli: łączyło się z nimi wprawdzie nawoływanie do pracy wśród ludu, ale pracę tę bądź pojmowano wyłącznie jako przygotowanie armii do walki o niepodległość, bądź też traktowano ją bez związku ze sprawą narodową, idąc niewolniczo za hasłami kosmopolitycznego socjalizmu, przynoszonymi z zewnątrz.

W nielicznych tylko mózgach uświadamiała się myśl twórczej pracy narodowej, pracy dla narodowej kultury, pomnażanie uczestników kulturalnego życia polskiego, przez wprowadzenie w nie nowych pierwiastków ludowych. Z tych zaczątków jął się tworzyć nowy kierunek narodowy, nowy patriotyzm, stopniowo rozwijający program szerokiej pracy i walki narodowej, mającej również doprowadzić do pozbycia się niewoli, do zdobycia niepodległości; niepodległość państwowa wszakże nie jest tu traktowana jako cel ostateczny, ale jako środek, jako najważniejszy warunek szerokiego narodowego rozwoju.

Przedmiotem tego patriotyzmu albo, ściślej mówiąc, nacjonalizmu nie jest pełen zbiór swobód, które dawniej ojczyzną nazywano, ale sam naród, jako żywy organizm społeczny, mający swą, na podstawie rasowej i historycznej rozwiniętą, odrębność duchową, swą kulturę, swe potrzeby i interesy. Polega ona na przywiązaniu do tej narodowej indywidualności, do języka, kultury, tradycji, na odczuwaniu potrzeb narodu jako całości, na zespoleniu się z jego interesami. Jego rola nie kończy się z bliższą lub dalszą chwilą odzyskania niepodległości - ta jest dla niego jedynie etapem, poza którym praca i walka trwa dalej, posiłkując się nowymi narzędziami, nową bronią. Jednostka tu nie występuje jako walcząca o wolność jedynie - głównym jej celem jest rozszerzenie zakresu narodowego życia, pomnożenie materialnego i duchowego dobra, zdobycia dla tej całości społecznej, do której należy, możliwie wysokiego stanowiska w szeregu ludów.

W tym nowoczesnym pojmowaniu patriotyzmu zmienia się całkowicie stosunek jednostki do narodu. polega on na ścisłym związku jednostki ze swym społeczeństwem, na traktowaniu jego spraw i interesów jako swoje, bez względu na to czy osobiście są one nam bliskie, na odczuwaniu jego krzywd nie tylko tam, gdzie nam one osobiście dolegają. Patriotyzm ten nie tylko obowiązuje do określonego stanowiska względem rządów zaborczych, względem ciemiężców narodu, ale nakazuje bronić dobra narodowego od uszczerbku przeciw wszystkim, którzy na nie czynią zamachy, zajmuje on odporne stanowisko względem roszczeń ruskich czy litewskich, przeciwdziała usiłowaniom rozkładowym żydowskich i tak dalej; zachowuje on się wrogo względem kierunków, starających się interesom klasowym, kastowym, wyznaniowym dać przewagę nad narodowymi; równolegle zaś przejawiać się on musi w pracy twórczej, podnoszącej wartość narodu na wszystkich polach, przede wszystkim w pracy około zdobycia nowych sił narodowych przez wciągnięcie w sferę narodowego życia tych warstw, które w nim dotychczas udziału nie brały, około podniesienia wartości i wytwórczości narodu na polu ekonomicznym, cywilizacyjnym, około pomnożenia sił jego umysłowych, podniesienia poziomu moralnego itd.

1. Co autor rozumie pod pojęciem patriotyzm?
2. Jakie cechy wg autora posiada patriota?
3. Jakie warunki historyczne miały wpływ na kształtowanie światopoglądu  
    autora?
4. Jak autor definiuje wroga ojczyzny?
 

Załącznik Nr 4

„Kodeks moralności obywatelskiej czyli 10 przykazań walki cywilnej”    „Biuletyn Informacyjny" z 7 V 1942, Nr 18

1. Polska walczy z wrogiem nie tylko poza granicami Kraju, ale na swoich obecnie okupowanych ziemiach.

2. Do chwili rozpoczęcia rozprawy zbrojnej - wyrazem wojny na ziemiach polskich jest walka cywilna.

3. Udział w walce cywilnej jest obowiązkiem każdego obywatela polskiego.

4. Podstawowym nakazem i obowiązkiem jest poszanowanie prawowitych władz polskich na emigracji oraz posłuch wobec zarządzeń czynników miarodajnych w Kraju.

5. Nakazem walki cywilnej w stosunku do okupanta jest bojkot jego zarządzeń i wezwań, utrudnianie mu wszelkiej akcji - w granicach nakreślonych mu przez kierownictwo życia polskiego, oraz absolutny bojkot w stosunkach handlowych, kulturalnych i towarzyskich.

6. Obowiązuje konieczność solidarności społeczeństwa, wspieranie bliźniego Polaka wszędzie, gdzie grozi mu zguba lub nędza.

7. Utrzymywać należy na najwyższym poziomie poczucie honoru narodowego i zgodnie z tym honorem postępować.

8. Należy przeciwdziałać w spotykanych wypadkach odstępstwa Polaka od obowiązujących zasad postępowania, a to drogą perswazji, napomnień, bojkotu towarzyskiego, wreszcie rejestrowania występnych faktów i przekazania ich odpowiednim czynnikom polskim.

9. Wobec odstępców i zaprzańców obowiązuje bojkot jak wobec wroga i rejestrowanie ich jako zdrajców.

10. Powinnością każdego Polaka jest troska o ocalenie i zachowanie polskości we wszelkiej postaci, a więc ludzkiej, kulturalnej i materialnej, jako sił potrzebnych do wywalczania wolności i odbudowania Ojczyzny. Polacy! Stopień podporządkowania się powyższym zasadom i nakazom będzie sprawdzianem naszej wartości obywatelskiej wobec przyszłych pokoleń. Pamiętajcie, że w dniach wolności wszyscy będziemy musieli zdać rachunek z naszego obecnego stanowiska i naszych czynów.

1. W jakich warunkach historycznych został napisany ten tekst?
2. Na podstawie tekstu spróbuj zdefiniować patriotę oraz wroga ojczyzny
3. Wymień cechy patrioty
  

Załącznik Nr 5

Ewa K. Czaczkowska "I patriota, i Europejczyk" Rzeczpospolita Nr 145 z dn. 23 czerwca 1998 r.

   Niewątpliwie mamy do czynienia z kryzysem dotychczasowego modelu patriotyzmu, nieprzystającego do obecnej sytuacji. Kilka ostatnich wieków historii Polski - zabory, powstania, wojny narodowowyzwoleńcze - ukształtowały model patriotyzmu romantycznego, w którym najwyższą formą miłości ojczyzny była gotowość oddania za nią życia. (...) Model romantycznego patriotyzmu nie jest już jednak - i na szczęście - potrzebny i wystarczający. Nikt nie żąda daniny krwi; generalnie konflikty w naszym regionie rozwiązuje się innymi metodami. I paradoksalnie, to może być jedną z przyczyn osłabienia uczuć patriotycznych. "Wartości zagrożone zwyżkują, niezagrożone słabną. Ponieważ nie odczuwamy dziś zewnętrznego zagrożenia naszego bytu i suwerenności (rzecz niezwykła w dziejach polskich), to mamy paradoks: brak zagrożenia staje się zagrożeniem wartości i chłodzi uczucia patriotyczne" - napisał prof. Jerzy Jedlicki, historyk PAN w "Obliczach polskiego patriotyzmu" (opublikowanych w 11 zeszycie Fundacji "Międzynarodowe Centrum Rozwoju Demokracji" z 1996 roku).

Wśród innych przyczyn osłabienia i erozji uczuć afiliacyjnych, świadomości narodowej i przywiązaniu do kraju prof. Jedlicki wymienia: niechęć do patosu, podniosłego stylu, za którym być może idzie także zanik samych sentymentów, które nie znajdują sposobu artykulacji, agresywny rozrost kosmopolitycznego obiegu kulturowego dzięki technicznej łatwości przekazu oraz atrakcyjność wzorów; niewydolność szkoły jako instrumentu międzypokoleniowego przekazu wartości z powodu rozmijania się ze stylem życia, odczuwania i myślenia większości młodzieży; postmodernistyczną aurę niechętną wszelkim społecznie utrwalonym kanonom, obrzydzenie do polityki, zwłaszcza młodych co nie sprzyja kształtowaniu postaw czynnego obywatela. (...) Nowe warunki - suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna, wolny rynek, konieczność modernizacji, negocjacje w sprawie przystąpienia do struktur europejskich i NATO - wymagają wypełnienia inną treścią tego samego słowa patriotyzm.

O tym, że kryteria patriotyzmu się zmieniają świadczą wyniki badań przeprowadzonych w ostatnich latach. Okazuje się, że patriotyzm jest trzy razy częściej rozumiany jako stała, wytrwała praca dla ojczyzny (ponad 60% respondentów CBOS) niż gotowość narażenia życia (20%), chociaż narażenie życia wciąż jest postrzegane jako obowiązek (prawie 90%); natomiast dla 10% Polaków patriotyzm jest przeżytkiem. (...) Ponad połowa starszych Polaków za brak patriotyzmu uważa nieuczestnictwo w wyborach, gdy ponad połowa osób do 30 lat nie postrzega tego jako brak patriotyzmu. Aż 60% Polaków uznało, że nie może być patriotą ten, kto nie płaci podatków - i w tej grupie przeważają starsi. ( Interesujące, że wśród przedsiębiorców nieco więcej osób jest zdania, że może być patriotą ten, kto oszukuje fiskusa).

1. Czy zgadzasz się z opinią autora o kryzysie patriotyzmu?
2. Jakie były przyczyny, wg autora, które wpłynęły na kryzys patriotyzmu we współczesnej Polsce?
3. Jakie wartości, wg najnowszych badań, wymieniają Polacy mówiąc o patriotyzmie?
4. Czy autor próbuje postawić nową definicję patriotyzmu?

 

                       Załącznik Nr 6

Centrum Edukacji Obywatelskiej

ANKIETA DLA UCZNIA

Jak Ci się podobały dzisiejsze zajęcia?
W każdym punkcie zaznacz jedno z wymienionych zdań:

Pewność siebie:

- byłem z siebie zadowolony - 14

- czułem się dość pewnie i bezpiecznie - 3

- nie potrafię tego ocenić - 7

- nie czułem się zbyt pewnie - 3

- czułem, że jestem do niczego, zły lub głupi

Zaangażowanie:

- cały czas czułem się pełen energii i zajęty - 12

- przez większą część czasu czułem się pełen energii i zajęty - 9

- nie potrafię tego ocenić - 2

- nie wkładałem zbyt wiele energii w pracę - 4

- czułem się bezsilny i ospały albo niespokojny i napięty

Samodzielność:

- wiele razy decydowałem o sobie i czułem się odpowiedzialny za swój wybór - 12

- czasem decydowałem o sobie i czułem się trochę odpowiedzialny - 9

- nie potrafię tego ocenić - 3

- dałem się prowadzić innym osobom, nie wkładałem w uczestniczenie w lekcji zbyt wiele własnej woli - 2

- cały czas czułem się kontrolowany i sterowany. Wcale nie miałem poczucia odpowiedzialności za to co robię

Współpraca:

- czułem, że należę do grupy, że jestem w pełni akceptowany - 16

- czuję się w naszej klasie raczej dobrze - 8

- nie potrafię tego ocenić - 1

- nie czuję się w pełni akceptowany przez kolegów i koleżanki - 2

- czuję się odrzucony przez grupę

Świadomość uczenia się:

- przez cały czas lekcji uważałem i reagowałem przytomnie - 17

- przez większą część czasu uważałem i reagowałem przytomnie - 5

- nie potrafię tego ocenić - 4

- często czułem znudzenie i nie brałem udziału w zajęciach - 1

- nie uważałem i większość czasu się nudziłem

Patriotyzm, szacunek i umiłowanie ojczyzny, gotowość do poświęcenia się dla niej i narodu, stawianie dobra własnego kraju ponad interesy partykularne (partykularyzm) bądź osobiste. Poczucie silnej więzi emocjonalnej i społecznej z narodem, jego kulturą i tradycją.

Patriotyzm to postawa wyrażająca się w wypełnianiu podstawowych konstytucyjnych obowiązków obywatelskich, takich jak służba wojskowa i obrona ojczyzny, wierność dla kraju, troska o wspólne dobro i dbałość o stan środowiska naturalnego, przestrzeganie prawa, gotowość do ponoszenia wszelkich ciężarów i świadczeń, w tym też płacenia podatków.

Patriotyzm łączy się z szacunkiem dla innych narodów. Rozróżnia się patriotyzm lokalny – miłość do stron rodzinnych, do miejsca urodzenia i wychowania, miejsca zamieszkania, oraz patriotyzm regionalny – przywiązanie do krainy, dzielnicy kraju. Wynaturzeniem patriotyzmu jest szowinizm.

Kosmopolityzm, termin wprowadzony do filozofii przez cyników: Antystenesa i Diogenesa, oznaczający "obywatel świata". Cynicy ceniąc życie "wedle natury" potępiali wszelkie urządzenia społeczne i państwowe, uważając je za konwencjonalne.

Twierdzili, że to, co się jedynie liczy, to cnota. Występowali przeciw wszelkim nierównościom. Nie uznawali granic państwowych, uważali się za "kosmopolitów" ("obywateli świata"). Opowiadali się za równouprawnieniem kobiet i niewolników.

Nacjonalizm (z łacińskiego natio - naród), ideologia i ruch polityczny, a także postawa społeczno-polityczna, podporządkowujące interesy innych narodów interesom własnego. Według tej ideologii wszelkie działania polityczne podejmowane są w celu podniesienia siły własnego narodu, a także oceniane przez pryzmat jego dobra i interesów.

Jako ideologia polityczna nacjonalizm ukształtował się w XIX w. Pojęcie nowoczesnego narodu zdefiniowane zostało po raz pierwszy w czasie rewolucji francuskiej, a przez M. Barrèsa w 1892. Naród rozumiany jest jako wspólnota duchowa i moralna, a w mniejszym stopniu jako wytwór historii. Zgodnie z ideologią nacjonalizmu przynależność jednostki do danego narodu jest nieodzownym warunkiem jej rozwoju. Interesy narodów, jako sprzeczne, są nie do pogodzenia ze sobą. W tym kontekście interes narodowy jest celem wszelkich działań politycznych, a metodą realizacji tego interesu - egoizm narodowy. W kategoriach politycznych oznacza to konieczność budowy przez każdy naród własnego państwa.

Dążenie do rozwoju kosztem innych narodów prowadzi do ksenofobii (uprzedzenia narodowe), wrogości i nietolerancji, tzw. etnocentryzmu. Często nieodłącznym składnikiem nacjonalizmu jest elitaryzm kreujący na przywódców bardziej świadomą narodowo elitę. Skrajną postacią nacjonalizmu jest szowinizm, który uznaje prawo własnego narodu do podbojów i panowania nad innymi narodami. Tak rozumiany, stał się składnikiem nazizmu i faszyzmu.